క్షీరసాగర మథనం – 57:
8-224- సీ.
అ గ్నిముఖంబు; ప రాపరాత్మక మాత్మ;
కాలంబు గతి; రత్న గ ర్భ పదము;
శ్వసనంబు నీ యూర్పు; రసన జలేశుండు;
దిశలుఁ గర్ణంబులు; ది వము నాభి;
సూ ర్యుండు గన్నులు; శుక్లంబు సలిలంబు;
జ ఠరంబు జలధులు; చ దలు శిరము;
సర్వౌషధులు రోమ చ యములు; శల్యంబు;
లద్రులు; మానస మమృతకరుఁడు;
8-224.1- తే.
ఛందములు ధాతువులు; ధర్మ సమితి హృదయ;
మాస్య పంచక ముపనిష దా హ్వయంబు;
నయిన నీ రూపు పరతత్త్వమై శివాఖ్య
మై స్వయంజ్యోతి యై యొప్పు నా ద్య మగుచు.
అ గ్నిముఖంబు; ప రాపరాత్మక మాత్మ;
కాలంబు గతి; రత్న గ ర్భ పదము;
శ్వసనంబు నీ యూర్పు; రసన జలేశుండు;
దిశలుఁ గర్ణంబులు; ది వము నాభి;
సూ ర్యుండు గన్నులు; శుక్లంబు సలిలంబు;
జ ఠరంబు జలధులు; చ దలు శిరము;
సర్వౌషధులు రోమ చ యములు; శల్యంబు;
లద్రులు; మానస మమృతకరుఁడు;
8-224.1- తే.
ఛందములు ధాతువులు; ధర్మ సమితి హృదయ;
మాస్య పంచక ముపనిష దా హ్వయంబు;
నయిన నీ రూపు పరతత్త్వమై శివాఖ్య
మై స్వయంజ్యోతి యై యొప్పు నా ద్య మగుచు.
టీకా:
అగ్ని = అగ్ని; ముఖంబున్ = ముఖము; పర = పరమాత్మ; అపర = జీవాత్మ; ఆత్మకము = కలయిక; ఆత్మ = ఆత్మ; కాలంబు = కాలము; గతి = నడక; రత్నగర్భ = సముద్రము {రత్నగర్భ - రత్నములు గర్భమునగలది, సముద్రము}; పదము = పాదము; శ్వసనంబు = వాయువు; నీ = నీ యొక్క; ఊర్పు = శ్వాస; రసన = నాలుక;
జలేశుండు = వరుణుడు {జలేశుడు - నీటికి ప్రభువు, వరుణుడు}; దిశలున్ = దిక్కులు;
కర్ణంబులు = చెవులు; దివము = పగలు; నాభి = బొడ్డు; సూర్యుండు = సూర్యుడు; కన్నులు = నేత్రములు; శుక్రంబు = వీర్యము; సలిలంబు = నీరు; జఠరంబు = గర్భము; జలధులు = సముద్రములు {జలధి - జలమునకు నిధి, సముద్రము}; చదలు = ఆకాశము; శిరము = తల; సర్వ = సమస్తమైన; ఓషధులు = ఓషధులు; రోమ = రోమముల; చయములు = సమూహములు; శల్యంబు = ఎముకలు; అద్రులు = పర్వతములు; మానసము = మనస్సు; అమృతకరుడు = చంద్రుడు
{అమృతకరుడు - అమృతమయములైన కరములు (కిరణములు) కలవాడు, చంద్రుడు}. ఛందములు = వేదములు; ధాతువులు = సప్తధాతువులు {సప్త ధాతువులు ధాతువులు - 1వస 2అసృక్కు
3మాంసము 4మేధస్సు 5అస్థి 6మజ్జ 7శుక్లములు పక్షాంతరమున 1రోమ 2త్వక్ 3మాంస 5అస్థి 6స్నాయు 6మజ్జా 7ప్రాణములు}; ధర్మ = శాస్త్రధర్మముల; సమితి = సమూహములు; హృదయము = హృదయము; ఆస్య = ముఖములు; పంచకము = ఐదును; ఉపనిషత్ = ఉపనిషత్తుల; ఆహ్వయంబున్ = పేర్లు; అయిన = ఐన; నీ = నీ యొక్క; రూపు = స్వరూపము; పరతత్త్వము = ఆత్మజ్ఞాన రూపము; ఐ = అయ్యి; శివ = శివుడు యనెడి; ఆఖ్యము = పేరుగలది; ఐ = అయ్యి; స్వయంజ్యోతి = స్వయం ప్రకాశకుడవు; ఐ = అయ్యి; ఒప్పున్ = తగును; ఆద్యము = సృష్ట్యాదినుండిగలది; అగుచున్ = అగుచు.
అగ్ని = అగ్ని; ముఖంబున్ = ముఖము; పర = పరమాత్మ; అపర = జీవాత్మ; ఆత్మకము = కలయిక; ఆత్మ = ఆత్మ; కాలంబు = కాలము; గతి = నడక; రత్నగర్భ = సముద్రము {రత్నగర్భ - రత్నములు గర్భమునగలది, సముద్రము}; పదము = పాదము; శ్వసనంబు = వాయువు; నీ = నీ యొక్క; ఊర్పు = శ్వాస; రసన = నాలుక;
జలేశుండు = వరుణుడు {జలేశుడు - నీటికి ప్రభువు, వరుణుడు}; దిశలున్ = దిక్కులు;
కర్ణంబులు = చెవులు; దివము = పగలు; నాభి = బొడ్డు; సూర్యుండు = సూర్యుడు; కన్నులు = నేత్రములు; శుక్రంబు = వీర్యము; సలిలంబు = నీరు; జఠరంబు = గర్భము; జలధులు = సముద్రములు {జలధి - జలమునకు నిధి, సముద్రము}; చదలు = ఆకాశము; శిరము = తల; సర్వ = సమస్తమైన; ఓషధులు = ఓషధులు; రోమ = రోమముల; చయములు = సమూహములు; శల్యంబు = ఎముకలు; అద్రులు = పర్వతములు; మానసము = మనస్సు; అమృతకరుడు = చంద్రుడు
{అమృతకరుడు - అమృతమయములైన కరములు (కిరణములు) కలవాడు, చంద్రుడు}. ఛందములు = వేదములు; ధాతువులు = సప్తధాతువులు {సప్త ధాతువులు ధాతువులు - 1వస 2అసృక్కు
3మాంసము 4మేధస్సు 5అస్థి 6మజ్జ 7శుక్లములు పక్షాంతరమున 1రోమ 2త్వక్ 3మాంస 5అస్థి 6స్నాయు 6మజ్జా 7ప్రాణములు}; ధర్మ = శాస్త్రధర్మముల; సమితి = సమూహములు; హృదయము = హృదయము; ఆస్య = ముఖములు; పంచకము = ఐదును; ఉపనిషత్ = ఉపనిషత్తుల; ఆహ్వయంబున్ = పేర్లు; అయిన = ఐన; నీ = నీ యొక్క; రూపు = స్వరూపము; పరతత్త్వము = ఆత్మజ్ఞాన రూపము; ఐ = అయ్యి; శివ = శివుడు యనెడి; ఆఖ్యము = పేరుగలది; ఐ = అయ్యి; స్వయంజ్యోతి = స్వయం ప్రకాశకుడవు; ఐ = అయ్యి; ఒప్పున్ = తగును; ఆద్యము = సృష్ట్యాదినుండిగలది; అగుచున్ = అగుచు.
భావము:
అగ్ని నీ ముఖము ; జీవాత్మ పరమాత్మ నీవే అయి ఉంటావు ; కాలం నీ నడక ; భూమండలం నీ పాదం ; వాయువు నీ శ్వాస; వరుణుడు నా నాలుక ; దిక్కులు నీ చెవులు ; స్వర్గం నీ నాభి; సూర్యుడు నీ
దృష్టి ; నీరు నీ వీర్యం ; సముద్రాలు నీ గర్భం ; ఆకాశం నీ శిరస్సు ; ఓషదులు నీ రోమ సమూహాలు; పర్వతాలు నీ ఎముకల గూడు; చంద్రుడు నీ మనస్సు ; వేదాలు నీ ధాతువు; ధర్మశాస్త్రాలు నీ హృదయం ; ఉపనిషత్తులు నీ ముఖాలు; నీ రూపం పరతత్వం ; నీవు స్వయంప్రకాశుడవు ; శివ అనే నామం కలిగిన పరంజ్యోతివి నీవు.
అగ్ని నీ ముఖము ; జీవాత్మ పరమాత్మ నీవే అయి ఉంటావు ; కాలం నీ నడక ; భూమండలం నీ పాదం ; వాయువు నీ శ్వాస; వరుణుడు నా నాలుక ; దిక్కులు నీ చెవులు ; స్వర్గం నీ నాభి; సూర్యుడు నీ
దృష్టి ; నీరు నీ వీర్యం ; సముద్రాలు నీ గర్భం ; ఆకాశం నీ శిరస్సు ; ఓషదులు నీ రోమ సమూహాలు; పర్వతాలు నీ ఎముకల గూడు; చంద్రుడు నీ మనస్సు ; వేదాలు నీ ధాతువు; ధర్మశాస్త్రాలు నీ హృదయం ; ఉపనిషత్తులు నీ ముఖాలు; నీ రూపం పరతత్వం ; నీవు స్వయంప్రకాశుడవు ; శివ అనే నామం కలిగిన పరంజ్యోతివి నీవు.
: :చదువుకుందాం భాగవతం; బాగుపడదాం మనం అందరం: :
No comments:
Post a Comment